Yozgat İlinde Dilden Dile Dolaşan Deyimlerimiz.
2. Ağzından çıkanı kulağın duysun.
3. Aklı yetmeyenin, davarı güdülmez.
4. Allah doyumluk versin.
5. Anan popona kil çalsın.
6. Ananın çıktığı dala, kızı da çıkar.
7. Askerden gelen, kırk gün bulut sayar.
8. Atın iyisine doru, adamın yiğidine deli derler.
9. Başına kaynar su dökülmek.
10. Ben sığıra gönderiyorum, sen danadan geliyorsun.
11. Bir "Aferin "e on tas su içme.
12. Bir beziden üç ekmek çıkar.
13. Bir kişinin azığı üç kişiyi doyurur.
14. Bizim buzağı eve gelir de,mahallenin puştları haline komaz.
15. Borç benimde gayle senin mi?
16. Bu millete ölü de gerek deli de.
17. Büyük adam dediğin gölgesinde kusur işlenir.
18. Çayın hakkı üç, ev sahibi gülüyor içtikçe iç.
19. Çit demeden çalıya düşme.
20. Çubuk iken çıt demeyen, hezen iken, küt demez.
21. Çul çürüden.
22. Damın tepesine çıkmak.
23. Dedesi iyi dadandı,ebesine karışmam.
24. Dediğin dedik, çaldığın düdük.
25. Deliye her gün düğün, her gün bayram.
26. Diliyin cürümünü çekiyorsun.
27. Dipsiz kiler boş ambar.
28. Dokuz köye rezil ettin.
29. Düğün de elinen, cenazede elinen.
30. Eğri oturup doğru konuşmak.
31. El akıl alırken, sen neredeydin.
32. El akıl verir de, para vermez.
33. Eli işte, gözü oynaşta.
34. Elifi görse mertek sanır.
35. Elin ipiyle kuyuya inilmez.
36. Elin it yalağında mı yundu.
37. Elin kazanı kapalı kaynar.
38. Elinki tavuk olur yatar; bizimki horoz olur öter.
39. Epçim epçim konuşma.
40. Erinenin oğlu kızı olmaz.
41. Evine kilim dokumayan, ele halı dokur.
42. Evlek evlek sattık, böyle böyle battık.
43. Gönülsüz gelin oynamaz.
44. Gönülsüz giden it, sürüye getirir kurt.
45. Gönülsüz köpek kurda gitmez.
46. Güzelin aşı tez bişer, iki kaynar bir coşar.
47. Hacı emmiyi eşeğe bindirir, ayakları yerde sürünür.
48. Haydan gelen huya gider.
49. Helik taşla kale duvarı örülmez.
50. Her meyvenin hamı yeter de insanın hamı yetmez.
51. İncesini karıştırmak.
52. İnek almaz, dana emmez.
53. İnek almıyor buzağı emmiyor.
54. Irgatın kötüsü, akşamleyin ever.
55. İt ötürmez su götürmez
56. Kale yıkıldıktan sonra gülleyi ne yaparsan yap.
57. Kalkacağın yere oturma.
58. Kara güne kalmak.
59. Kasnağın kıymetini çingene bilir.
60. Kelle kesen kör hasan.
61. Kendini ağır satmasını iyi bil.
62. Kimi sallar uyusun diye, kimi sallar uyansın diye.
63. Kıskadan olur soğan, dayıdan olur yeğen.
64. Koyun kuzuya karıştı.
65. Köpeksiz köyde deynekle gezilmez.
66. Kurt, koyunun pahalı olduğunu bilmez,
67. Laf düşer koğ yakışır.
68. Lafın iyisi yarenlikte söylenir.
69. Maya süde katılır,ayrana katılmaz.
70. Oğlan dayıya, kız bibiye çeker.
71. Oruç tuttuğu ile bayram etmez.
72. Öküz olmadan köpe sıçma.
73. Ölü bizim Allah rahmet eylesin.
74. Ölü eşek, nallı olur.
75. Önünde bir kalbur samanı eksik.
76. Saman elin ise samanlık senin.
77. Sap diyor da, saman demiyor.
78. Sapı çok, denesi yok.
79. Say beni sayayım seni,sev beni seveyim seni.
80. Semeriynen seksene oturtmak.
81. Sıçandan doğan, keseğen olur.
82. Soğanı sarımsağı hesap eden paçayı yiyemez.
83. Tekeriyin önüne hiç taş gelmiyor.
84. Uzaktan gelenin eline bakarlar.
85. Yazın yaşa, kışın taşa oturma.
86. Yel esmişken harmanını savur.
87. Yine bohçeni açtırma bana.
88. Yine çenen açıldı, ıradıyon gibi.
89. Yine, dört diyon dokuz diyon.
90. Yüz verdik, astar isteme.
Kaynak:Geçmişten Günümüze Akdağmadeni..Hakkı YURTLU- Ertuğrul KAPUSUZOĞLU’nun 1996 YOZGAT Kültür Takvimi:
A
Ala dağdan aşa geldim, üstünüze paşa geldim
Aptalın eşeği zonguldamış da keşkem de keşkem demiş.
Armutta budak yiğitte dudak.
Aşım yok tadacak gişim yok boşayacak.
Avradın kırığını kocası kızın kırığını kardaşı getirir.
Ağzı açık ayran derisi.
Al çocuktan haberi git kubarı kubarı.
Alma kulun ahını gökten iner şahini.
Alan razı veren razı, arada gezer cıngıllı tazı.
Atta soydan itte soydan.
At gibi çalış eşek gibi ye.
Atın üstünde adamı kuduz dalar mı dalar.
Atın iyisine doru yiğidin iyisine deli derler.
Atlar tepişir, eşekler arada kalır.
Al Allah delini, zapt eyle kulunu.
Aldırma kötünün lafına bilse iyisini söyler.
Asil azmaz, bal kokmaz, kokarsa yağ kokar, aslı ayrandır.
Aşın varsa karnına, çulun varsa sırtına.
Ağanın kızını aldım, belayı satın aldım.
Ağılda oğlakta doğsa ovada otu biter.
Açma kutuyu söyletme kötüyü.
Anandan evvel ahıra girme.
Ağar otur batman götür.
Adı Ayşe’nin gözler Menevşe’nin.
Ağanın malı gidiyor azabın canı gidiyor.
B
Bacam olsa dumanım tüter.
Bacak kadar boyu var, türlü türlü huyu var.
Başına gelmeyenin hoşuna gider.
Bir abam var atarım nerde olsa yatarım.
Bekara avrat boşaması kolay olur.
Bir sofra ekmekle bir iti ayartamaz.
Besmele değmiş şeytan gibi kaçmak.
Bir pireye yorgan yakılmaz.
Bir it bir deriyi sürükler.
Bir dala basarsın, bin dal ırgalanır.
Bizim evdeki kız bir çuvalsız biri biz.
Borcun iyisi vermek derdin iyisi ölmek.
Beni diyenin bendesiyim, beni demiyenin ben nesiyim.
Benim derdimle inekle dana, senin derdin Döndüyle Döne.
Bir avuç biberi var her şeyden haberi var.
Bir köyü eşeğe bindirir üstüne de kendisi biner.
Büyük ekmek büyük bezeden olur.
C-Ç
Cahilenen gitme yola başına getirir türlü bela.
Çağrılmadığın yere çörekçi ile börekçi gider.
Cingan cingana çatmayınca kasnak boğazına geçmez.
Çobanın gönlü olursa tekeden köremezi çıkarır.
Çoğu gitti azı kaldı güz bitti yazı kaldı.
Çocuk büyük akıllanır, Kamış büyük şekerlenir.
Çayda kum bende para işin yoksa metelik ara.
Çocuğu dövüp ağlatıyor, danayı bize bağlatıyor.
D
Dadandırma sarı gelin, dadanırsa yine gelir.
Dağ dayısı tavşan bibisi.
Dilini yut yahniyi yut.
Dede sarığın ne kaba, yağ bulgura tuzak.
Deliye yel verir,eline bel verir.
Desinlerdeki Şihonun hançeri var.
Deli inek sığırın önü sıra gelir.
Deveciyle dostluk eden kapısını yüksek açsın.
Dışı koyun dersi, içi canavar.
Dipsiz kiler, boş ambar.
Don kesmiş ekin gibi ortada kalmak.
Dört ayağım dört direk, bana saray ne gerek.
Dünür vardım evin küçük kızına, yazı yazdım aynasının tozuna.
Düşmanı anan doğurur, sen dost kazanmaya bak.
Düşünme derin derin aklını sıcak tut,başını serin.
Danışa danışa danayı kurda yedirir.
Değirmene vardım derdim yanmaya, değirmen başladı fır fır dönmeye.
Dere ağzına dikme sel için, kocalıkta evlenme el için.
Deveci dal kanırıyor, eşeği zır zır anırıyor.
Dinsizin hakkından imansız gelir.
Dana pabuç yemez, bunda iş var.
Derler gölgelendi kötüler öfkelendi.
E
Elini yüzünü yumaz ama işi rast gider.
Ekmek elden su gölden.
En akıllısı bu, değirmene yoğurt öğütmeye gider.
El sana taşınan gelirse sen ona aşınan var.
Eneğine enek, bana saray ne gerek.
Elinin hamuruyla erkek işine,elinin çamuruyla kadın işine karışma.
El ayranı ciğer soğutmaz.
Eğri oturak doğru konuşalım
El arı düşman karı.
Elim batman gözüm terzi
Elekçiyi hanım etmişler, takadan ekmek dilenmiş.
Enik var sırım götürür.
Elimi yudum eteğime sildim.
El elde baş başta.
Eski çarık pınası, bunun gelin neresi.
Eşeğine gücü yetmez, kürtününü döğer.
Eşekten inmez, sözünden dinmez.
Etme kulum bulursun,inileme ölürsün.
Even it gözsüz enikler.
Erine göre bağla başını,horantana göre vur aşın.
Evinizde yok bir tas katık, ilvanlının ocağı batık.
Evinde yok ufralık, gönül ister kâhyalık.
El öpmekle ağız pislenmez.
El içinde vasiyet ettik ölmeyince olmaz.
G
Göz var mizan var.
Gelenin sağdıcı, gidenin güvası.
Gelin ata binmiş de,gör ki kimin kısmetine.
Gelin ovağı geçti,ocak bucağı geçti.
Gelene hoş geldin, gidene uğurlar olsun.
Gelengi gelincil olmuş, ekine beline koymuş.
Gönül umduğuna küser.
Gelin bir gonca gül,gelin iki kavga yükü,gelin üç,yorganı al kaç.
Görmemişin bir oğlu olmuş,çekmişte çükünü koparmış.
Günücü gürk tavuk.
Güzellik kara kaştan, rağbet iki baştan.
Gönül düştü kediye,kedi benzer duduya.
H
Her sakallıyı deden belleme.
Hoş geldin, niye elin boş geldin.
Hoş beş altı boş.
Herkes kaşık yapar amma sapını yapamaz.
Hangi dağda kurt öldü.
Hadi kızım elmas, buralar sana kalmaz.
Hatıra çiğ tavuk yenir.
Hazıra banak, pişmişe kaşık.
Handa yatar, göbek atar.
Ha senin düş işin, ha benim b…. İşim.
I-İ
İki halı yastık, eşeğin duluğuna astık.
İt yedi dikene bıraktı.
Islık eşeğin yaylasıdır.
İçerde soy gayreti, dışarıda köy gayreti.
İki sabır, bir üfürük.
İki köyün kötüsü, ortak oldu ikisi.
İkram var kötekten beter.
İkram ettik eşek kestik, mundar deyin yemedi.
İte dalanmadan çalıya dolan.
İti an, taşı eline al.
İt kuyruğu kalıp tutmaz.
İtin ürümeyenini kapıya koymazlar.
İtin ürümesiyle gökten kemik yağmaz.
K
Kan kustum, kızılcık şerbeti içtim dedim.
Kul kula sebep.
Köpek bile rağbete dolanır.
Kuru iftira kandan çetin.
Kursak kavurgasını ister.
Kurt yıkar kuş geçinir.
Kekliğe ‘’niçin ayakların kırmızı’’ demişler,’’karda çok gezdiğimden’’ buyurmuş.
Kıratın yanında duran, ya huyundan ya suyundan.
Kursağında kavurga ıslanmaz.
Kul kulun kadasını salmaz.
Kaşıkla verir, sapıyla gözünü çıkarır.
Kekliğim yayılır,hatırım sayılır.
Kıyıda yattı, ortada bulundu.
Kendi kendini öven gelin, kaynanayı döven gelin.
Keçi dağda, kıl hararda.
Kazın cücüğünü güzün soyarlar.
Kekliğe kemene yaymak.
Kelle kesen kör Hasan.
Kes kızını, üzme elkızını.
Kızını seven kocaya vermesin, oğlunu seven hocaya vermesin.
Komşuda pişer, bize de düşer.
Körün yanına giden bir gözünü kapatsın.
Komşumdan bulgur deşirir, kırığına pilav pişirir.
Kuruşu bozar, tırısı bozmaz.
Kambersiz düşün olmaz.
Kalbur suya gitti, gör ki neler getire.
Kaldık oğul eline, mudar’eyle geline.
Kanadı kanda ağzı demde.
Kara keçiyi gören, içi dolu yağ sanır.
L
Leylek benim neden komşum, yazın gelir kışın gider.
Lafını bil de konuş ağzını sil de konuş.
Lafına laf, beş de fazlası.
M
Minare ne kadar yüksek olsa imam bildiğini okur.
Mart martaladı,tavuk yumurtladı.
Martta yağmur yağmasa, nisanda yağsa dinmese, mayısta sıçan siğmese, ekinim sulanır yaz olur, koyunum yayılır yoz olur.
Misafir dokuz nasiple gelir, birini yer sekizi ev sahibine kalır.
Misafirin kötüsü ev sahibini ağırlar.
Muhtar arı kovanına benzer, vurdukça dağılır.
N
Nerde çokluk, orada pislik.
Ne istiyon bacından bacın ölüyor acından.
Ne zaman pabucum gelirse, o zaman bayram ederim.
Niye hiç bitmedin anız, niye herg etmedin domuz.
O-Ö
Olursa olur suyu,olmasa hamur suyu.
Oldu olacak, kırıldı nacak.
Oruç tuttuğu ile bayram etmez.
Otlu sulu bir dere, ye Mehmet ye.
Oynadı güldü, yerini buldu.
Ölü bizim Allah rahmet eylesin.
Ölmüş eşek arar nalını mıhını sökmek için.
Öküzüm büyük olsunda çekmese çekmezsin.
Önemli olan yağ satmak değil,küp boşaltmak.
Önü kavurga kavuruyor, ardı harman savuruyor.
Öküzümün alnı sakar, lakabını ele takar.
P
Papaz her zaman pilav yemez.
S-Ş
Sahipsiz sürüyü kurt kaptı.
Sahipsizin malı olsa, mezardakinin malı olur.
Sakın abrılın beşinden, camızı ayırır eşinden.
Samanlık saray oldu, avratlık kolay oldu.
Sarı sazar, bataz azar, kara günde güzel.
Sayılı sarımsak, dikili soğan.
Selam verdik borçlu çıktık.
Soğuk tandırdan sıcak ekmek.
Soğukta kalanın buzla ovarlar.
Söyleme duyma.
Sarımsak içli dışlı, soğan yalnız başlı.
Sarımsağı gelin etmişler, kırk yıl kokusu çıkmamış.
Sarımsağın yüzüne tükürmüşler,görüp göreceğiniz bu olsun demiş.
Sen ağa ben ağa,inekleri kim sağa.
Şubatın arpası,martın görpesi.
Su küçüğün,sofra büyüğün.
Suyu döv döv yine su.
Şapı kaynatmakla olmaz ki şeker, cinsini sevdiğim cinsine çeker.
Sen tilkiysen ben kuyruğuyum.
Sıhhatli olmak istersen, otu kekik olan yerde, zengin olmak istersen otu saz olan yerde,kuşu kaz olan yerde kal.
Sinek pis değil mide bulandırır.
Size varak konak göçek, bize gelek yiyek içek.
Sırtüstü yatanda yiyor bir ekmek, arkasını yırtan da yiyor bir ekmek.
Suçu gelin etmişler de, kimse gerdeğe girmemiş.
T
Tavşana kaç, tazıyı tut.
Tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş.
Tekkeyi bekleyen çorbayı içer.
Tırnağın varsa başını kaşı.
Taşı atar, başını altına tutar.
Tazılar tavşan tutuyor, zağarlar kırılıp geçiyor.
U-Ü
Uzaktan baktım ki bir yeşil türbe,içine girdim ki estağfurullah
Uzaktan gelen misafirin eline bakarlar.
Uzayan kol bizden olsun.
Uyuz musun, it bokuna muhtaçsın.
V
Vurduğu çok öldürdüğü yok.
Varını veren utanmamış.
Varın söylen o kıza, küserse küssün bize.
Veresi deyince alasım geldi,alacaklı gelince kaçasım geldi.
Vursan ölüyor, vurmasan ekmeğini elinden alıyor.
Varışına geliş, tarhana aşına bulgur aşı.
Y
Yağmur yağmadan sele gitme.
Ya herg et, ya terk et.
Yarım elma, gönül alma.
Yağar eser, yolcu yolundan kalmaz.
Yağınan yavşan yenir.
Yaşa yaşa, gör temaşa.
Yediği bulgur sıkısı, oturduğu ahır sekisi.
Yel eserken harmanını savur.
Yemek var koyul düş, iş var sıvış.
Yel kayadan ne koparır.
Yol kes bel kes, insafı elden bırakma.
Yüz verdik deliye, pisledi halıya.
Yıkık değirmende kırk gün yatılır.
Yiğidin malı meydanda olur.
Yazıda yayılmış gölde su içmiş.
Yılanın sevmediği ot, deliğinin dibinde biter.
Yıkandın mı kelkız, tarandım bile.
Yediği ot kökü, sıçtığı it boku.
Yerdeki güvertiye, gökteki kuşlar bile seğirdir.
Yüzünün suyu dökülmüş.
Ya öl ölüye karış, ya ol diriye karış.
Yüz verdik kediye, pisledi halıya.
Yürü güzel yürü uykum geliyor, Yozgat yollarından kokun geliyor.
Z
Zenginin keyfi gelinceye kadar, fakirin canı çıkar.
Kaynak:Değerli hemşehrimiz Ertuğrul KAPUSUZOĞLU’nun 1996 YOZGAT Kültür Takvimi:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder